AKS

अन्नपूर्णा बेस कॅम्प ट्रेक पूर्ण करून आल्यावर सगळ्यात पहिले जे केलं असेल, ते म्हणजे अगदी गरमा-गरम जेवण. जर्मन बेकरी मध्ये निवांत बसून छान organic कॉफी आणि रोलीचा आस्वाद घेत दिवस आखला. मला इथे अगदी निवांत मासे पकडायचे आहेत, सायकल घेऊन आस पासचा परिसर फिरायचा आहे. एक एक इच्छा मनात येईल तशी पूर्ण होत गेली. संध्याकाळी मानसिंगला फोन लावला, तो तिथे जवळपास होता. लगेच भेटायला आला. त्याला आदल्या आठवड्यातल्या ऑफर बद्दल आठवण करून दिली. तो एक क्षणासाठी विचारात पडला, त्या वरून मी पण एक अनुमान बांधला. नेमकं तो हा आठवडा कामाने गुरफटला होता म्हणून कळाले. मी पण आठवडाभर राहण्याचा बेत आता दोन दिवसांवर आणला. मानसिंगची पण सोय शेवटी महत्वाची. शेतात तसं काही खास काम न्हवते, थोडी बहुत कामं केली की मग गावातल्या आसपासच्या पोरांना गप्पा मरता मरता इंग्रजी शिकवायची.

इथे मानसिंगने मला रॉक्सी (राक्षी)ची ओळख करून दिली. राक्षी ही इथली लोकल दारू. नाचणी पासून बनवल्या जाते. खूप जास्ती ढोसायची नसते. छोट्याशा ग्लास मध्ये साधारण ६० मिली. एका घोटात घेऊन, बाटली कपाटात ठेवणे. राक्षीची शुध्त्ता तपासण्यासाठी राक्षित बोट बुडवून मग बोट अग्नीवर धरायचं. स्पिरीट मुळे बोटाने पेट घेतल्यास ती शुद्ध आहे, अन्यथा त्यात पाणी टाकून भेसळ केली आहे. रात्री थंडीपासून सरंक्षण म्हणून इथे एक एक शॉट राक्षी प्यावी. उग्र वास असून, स्पिरीटचा वास येतो. शॉट रिचवताच नाकातून fumes निघाल्यासारखं वाटतं. दोन दिवस नेपाळी घरघुती जेवणाचा आस्वाद घेतला. इथे पर्यटक म्हणून एक वेगळी वागणूक मिळाली नाही. मानसिंगच्या घरा पासून जवळच एक बढिया स्पॉट शोधून काढला होता. इथे बसून काही दिवसांपूर्वी घेतलेली बासरी वाजवत अंधारात गायब व्हायचं. डासांनी फोडून काढे पर्यंत बसून राहावे. दोनच दिवस राहिलो, मात्र इथून पाय हलत न्हवते. मानसिंगने पृथ्वी चौकात बस पार्क जवळ सोडलं, तो पाऊस सुरु झाला.

आता काठमांडू बघायचा बेत होता. रस्ता पुन्हा एकदा तृशिली नदीच्या कडेने जाणार होता. आज तरी काही करून तृशिली किनारी थांबवलं पाहिजे ह्याने. नशीबाने तृशिली किनारी बसचं टायर पंक्चर झालं. थोडा वेळ तृशिलीचा तो रुद्रावतार बघत एक रोलीचा आस्वाद घ्यावा, अन् मग धुक्यात कुठेतरी निघून जावं, विरघळून जावं. त्या नदी किनारी असलेल्या त्या स्वच्छ वाळूत एखादा कण बनून लुप्त व्हावं. ह्या रेतीच्या कणा मध्ये कुठेच साम्य नाही. कुठलेही दोन कण एक सारखे नाही दिसणार. तरी आपल्यासाठी सगळे कण एक सारखेच. Equality ही एक relative value आहे. Equality मध्येपण दोन वेग वेगळे levels असू शकतात. ह्याच equalities च्या फंद्यात अडकलेल्या असंख्य माणसांचा समुह धर्माला जन्म देत असावा. धर्म नावाचा पेहराव चढवून आपण एक सारखे व्हायचा प्रयत्न करतो खरा, पण त्यात कितपत यश पदरी पडेल हे सर्वांनाच माहिती आहे. काही वर्षांपूर्वी अनुराग कश्यप चा चित्रपट  - "गुलाल" आला होता, आता त्यातल्या पृथ्वी बना आणि दुके बनाचं संभाषण आठवलं.
पंक्चर मात्र काढून झालं होतं.

आज वेळेत काठमांडू मध्ये पोहचलो. मानसिंगने दिलेल्या पत्यावर जाऊन, राहायची चौकशी केली. ठीक ठाक भाव करून रूम मध्ये सामान टाकलं. 

अन्नपूर्णा बेस कॅम्प, आखून दिलेल्या दिवसांपेक्षा कमी दिवसात संपवला. नाहीतर, माझा खिसा संपला असता. जसं उंचावर जाऊ, तसं राहण्याचा खर्च आणि खाण्याचा खरचं वेगाने वाढू लागले. पार्ले-जी आणि सूप पावडर मुळे, बराच खरचं वाचला. ट्रेकसाठी अनेक पर्यटकांची गर्दी. त्यामुळे लॉज वर हमखास जागा मिळेल की नाही हे कधीच ठाऊक नसायचं. अश्यावेळी sleeping bag ने साथ द्यावी. हिमालय बघायला माझ्यासारखे पर्यटक येतात. पण इथल्या लोकांना हिमालय काय नवीन नाही. पैसा बनवणं जास्ती महत्वाचं. साधारण ह्या प्रकारचे अनुभव टाळण्यासाठी जास्तीत जास्त अंतर एका दिवसात कापायचं, आणि रात्री एखाद्या कुंपणात पडी टाकायची. बऱ्याचदा माझ्यासारख्या एखाद दुसऱ्या पर्याताकाशी भेट व्हायची. मग सूप पावडरची देवाण घेवाण करत फोटोज बघत गप्पा व्हायच्या. पहाटे जितक्या लवकर निघाल, तितकी कमी गर्दी रूट वर लागेल.

लांद्रूक मध्ये मात्र अगदी वेगळा अनुभव आला. अत्यंत प्रेमळ लोक, जीव लावणारे. ज्या माणसाच्या (कालो) घरात राहत होतो, त्याने अगदी सकाळचं जेवण खिलवून मगच सोडलं. अतिशय प्रेमळ जोडी होती ती. इतके दिवस नेपाळ मध्ये झालेत, इथल्या काही पद्धती फार आवडल्या. पैसे देतांना/घेतांना नेहमी दोन्ही हाताने घेतल्या/दिल्या जातात. वाटण्याची वृत्ती सर्वांमध्ये आहे कुटून भरलेली आहे. कालो आणि त्याचे कुटुंबीय मला वर्षानुवर्ष ओळखत असल्यासारखे गप्पा मारतांना बघून मजा वाटली. ह्यांना आपल्या देशात बोलवावं आणि मग प्लास्टिकचा आनंद व्यक्त करावा? निम्म्याहून जास्त सगळं अनुकरण, चांगलं असण्याचं.

आपण तर नेहमी एका बाजूने विचार करणारे बनलोय. आज मी ठरवलंय विज्ञानच्या विरुद्ध विचार करायचा. विज्ञानाचा उदो उदो करत असतांना आपण आपल्याच पायावर उद्योगीकरण नावाचा धोंडा नाही का मारून घेतला? कधी कधी आपण गरज आणि personal privileges मध्ये  इतका घोळ घालून का बसतो, की त्या मुळे आपण कशाला प्राधान्यता देतोये हे विसरून बसतो. सगळा गुंता ह्यात वाढत जातो. चला एक उदाहरण देतो - फेसबूक. आम्हीह्या सगळ्या सोई आल्यामुळे आता वेग वेगळ्या ठिकाणी बसलेल्या मित्रांशी गप्पा तर मारू शकतो. अर्थात चांगलं आहे हे आणि म्हणून आम्ही घरातल्या एकाच कोपऱ्यातून दुनिया बघतो. लक्षात ठेवणं - हा एक माणसाचा नष्ट होणारा गुण धर्म आहे. दर ३ महिन्यांनी मी फेसबूकवर माझा वाढदिवस साजरा केला, अन् ह्या वर्षी मला २८ लोकांनी ३ वेळा 'विष' केलं. कमाल असते की नाही.

आमच्यात एक जिद्द खूप दांडगी आहे. समोर येईल त्या वस्तूला काबूत आणायचं. पक्ष्यांपेक्षा वेगाने उडायचे आहे, चीत्त्यापेक्षा वेगाने अंतर कापायचं आहे, अन् थकवा पण नको. जंगलच्या जंगल सपाट केली. कारखाने उभे केले. खोऱ्याने पैसा ओढला, चैनीत जगले आणि एक दिवस जंगलात फिरायला गेले तर त्यांना हरीण, हत्ती, गेंडा, वाघ, बिबट्याच्या मागे एक छोट्या नळीतून धूर निघतांना दिसला तर? सगळे वन्य प्राणी आता लवकरच संपुष्टात येतील. मग आपण डिझलवर चालणारे प्राणी बनवू. नुसत्या माणसांनी भरलेल्या मातीच्या गोळ्यावर काय रहायचं? मग आजूबाजूला बघण्यासारख्या काही प्राणी नको का?

माझं म्हणणं आहे एखादी अशी शाळा असली पाहिजे, जिथे सगळे यंत्र मानव जातील. तरी तिथल्या मास्तरीण बाई त्यांच्यात पण खोट काढतील. सगळं काही perfect करायच्या नादात जो काय राडा केला आहे, तो कसा साफ करणार? सगळं काही जर एका इक्वेशन मध्ये मांडून मोकळे झालो तर काय होईल? पुन्हा एक अचाट तंद्री लागली होती. विज्ञान विरोधी विचार करता करता बराच वेळ निघून गेला होता. सूर्य मागे डोंगराआड झाला होता. आजकाल मी फोटो काढण्यापेक्षा त्या ठिकाणी बसून तिथल्या वातावरणाचा आस्वाद घेत बसतो आहे.

संध्याकाळ पासून हवा काही ठीक न्हवती. ढग दाटून आले होते. Juan - Denmark मध्ये हवामान खात्यात काम करण्याच्या अनुभवावरून सांगितलं, पुढचे ५-७ दिवस ढगाळ वातावरण असेल. पावसाची पण शक्यता होती. दुसऱ्या दिवशी सकाळी सूर्य दर्शन झालंच नाही. अधून मधून पाऊस ही होताच. इथे इंटरनेट सारख्या सोई प्रचंड महाग होत्या. काही ठिकाणी २०० रु. तीस मिनिटं ब्राउज करायचे होते. एक लिटर पाण्याची बाटली ४०० पर्यंत जाते. पण इथे हिमालयातून वाहणाऱ्या झऱ्याचं पाणी असतांना पाण्याची बाटली विकत घेऊन पिण्याला वर चित्रगुप्ताने पण माफ केलं नसतं. आता ह्या खराब हवामानात उगाच रिस्क नको म्हणून मग अन्नपूर्णा ट्रेल संपवलं पाहिजे.

अन्नपूर्णा बेस कॅम्पचा संपूर्ण ट्रेक एक अप्रतीम अनुभव होता. मला तर अन्नपूर्णापेक्षा माछापुच्रे जास्ती आवडला. माछापुच्रेच्या निमुळत्या शीलाकडे बघत लगेच तंद्री लागायची! काही हाडाचे भटके ही भेटले. गरम पाण्याचं एक कुंड ही लागलं. त्यात शिजवलेला भात एका साधूने मला खायला दिला. त्याला नर्मदा नदी बघायची खूप इच्छा होती. एका साधुशी गप्पा मारायचा एक वेगळाच अनुभव असतो. त्याच्याकडे सांगायला खूप गोष्टी असतात, आणि समोरच्याकडे ऐकायला वेळ पाहिजे बस!

हा ट्रेक संपवून पुढे काही दिवस मंसिग गुरुंगच्या गावी जाईन म्हणतो.

थे बसचे हॉर्न इतके कर्कश का आहेत? पार झोपेचं खोबरं केलं साल्यांनी. एक बढिया बंपर रोली तयार केला. शांत वाटू लागलं.
सामान पाठीवर टाकल अन् पुन्हा एकदा पृथ्वी चौकात आलो. कालच्या काळोखात ह्या जागेला उगाच नावं ठेवली होती. कालच्या त्या दोन पोरांच्या लोचटपणावरून सगळं Judge केल्यामुळे मी प्रचंड कडवाहट बाळगून बाहेर पडलो खरा, पण चौकात येऊन नजारा बघून मनातली कडवाहट एकदम साफ झाली. कुठल्या दिशेने जायचं आहे माहिती नसून, मी चालू लागलो - हिमालय जो दिसला होता. आता पोखरा लेक पाशी जायचं होतं. चौकशी करून मायक्रो पकडली. लेक कडे जाता-जाता काही नियम आखायला घेतले.

१) Taxiवाल्या समोर कुठलाच पत्ता विचारू नये, आणि त्यांना भाव ही देऊ नये.
२) पटकन कुठलीही गोष्ट judge करायची नाही.

वाटेत मोकळ्या मैदानात चार उंच बांबू उभे करून, त्यावर एक पाळणा बांधलेला दिसला. शेजारच्या म्हातारीला विचारलं तर समजलं, की नवरात्रीत लहान मुलांसाठी असे पाळणे उभे केले जातात.

इतक्यात पोखरा लेक आला पण! एक नकाशा घेणं जरुरी होतं. इकडे रस्त्याच्या कडेला Souviner विकायला ठेवले होते. दुकानाच्या बाहेर बसलेल्या कोणाशीही नजर मिळवली ना मिळवली की समोरची व्यक्ती आपल्या प्लास्टिकच्या चेहऱ्यावर खोटं स्मित आणून "नमस्ते" करते. "Buy something?" मग आपण पण खोटं-खोटं हसून त्याला नाही म्हणायचं आणि पुढे जायचं. शेवटी ही सगळी पापी पेटसाठी चाललेली उठाठेव. एक गॉगल पाहिजे. Eye contact करायचाचं नाही.

चालत-भरकटत एका पुस्तकाच्या दुकानासमोर आलो. त्याच्याच दारात bag ठेवली. एक नकाशा निवडला. काही वापरलेले जुने पुस्तकं स्वस्तात विकायला होती. घ्यायची इच्छा फार होती. २ पोस्टकार्ड घेतले आमच्या गोडू-बाबासाठी. एकावर पत्ता, आणि निरोप टाकून तिथल्याच पत्र पेटीत टाकले. दुकानदार हसमुख होता. त्याने पोस्टकार्ड बघितलं, "बस इतना ही लिखा?" "भांजी सिर्फ ४ महिने की हैं|" तो पण हसला. लगे हात मी त्याला तिकडे राहण्यासाठी स्वस्त जागा कुठे मिळेल विचारून घेतलं. त्याने लगेच एक फोन लावला. म्हणे त्याचा एक मित्र आहे, ज्याचं घर तिथून १७ किलोमीटर वर आहे, त्याच्याशी माझी भेट घालून दिली. ह्या मित्राचं नाव मानसिंग गुरुंग. नेमकं मानसिंगचं घर आणि मला पुढे जायचं ठिकाण विरुद्ध दिशेला होते. मानसिंग स्वतःहोऊन मला dam side घेऊन गेला. तिकडे फर्स्ट क्लास राहायची सोय करून दिली. खास म्हणजे माझ्या बजेट मध्ये ही रूम बसत होती! रूम मधून अन्नपूर्णाचा नजरा, समोर गच्चीत टेबल खुर्च्या लावल्या होत्या. वाह! बहोत खूब!

मानसिंग व्यवसायाने शेतकरी आहे. Tourist येतात तेंव्हा, तो त्यांना पोखराच्या आजू-बाजूचा परिसर फिरवून आणतो. गप्पा मरता मरता त्याला पण एक रोली ऑफर केला. तो असाच इकडून तिकडून इंग्रजी बोलायला शिकला होता. मग सहज खडा टाकून बघितला, "जर मी तुझ्या गावात येऊन मुलांना इंग्रजी शिकवलं तर चालेल का?" तर तो खुष होऊन, "हो" म्हणाला. मग तर मला शेती करायची पण हौस आली. चलो, आज नसीब अजमा के देखते! (मला तरी कुठे माहित होतं, आज नशिबात काय काय वाढून ठेवलं असेल) मी ऑफर दिली की त्याच्या शेतावर येऊन काम करून, मुलांना इंग्रजी शिकवीन आणि मोबदल्यात तू मला तुझ्या घरी राहू दे. मानसिंगला मान्य होतं. मग हळूच म्हणाला, "मी पण गरीब माणूस आहे, थोडे पैसे तर मिळालेच पाहिजे नं?" ही आमची डील जमली. अन्नपूर्णा बेस कॅम्पचा ट्रेक आटोपून मग मी त्याच्या गावी येईन म्हणून सांगितलं. जाता-जाता मानसिंगने मला ACAP च्या ऑफिस समोर सोडलं. इथून जवळपासच्या ट्रेकचे परमीट मिळतात.

अन्नपूर्णा बेस कॅम्प साठी परमीट मिळवून सारंगकोटचा बेत आखला. मायक्रो पकडून, सारंगकोटच्या पायथ्याशी आलो. २ टेकड्या पार करून जायचं होतं. ४५ मिनिटांचा ट्रेल असावा. अंधार पडायच्या आत वर पोहचलं पाहिजे. वर जातांनाच ही फेरी वसूल झाली. वर पोहचलो, अन् तंद्री लावायला काही वेळ नाही लागला. अचाट हिमालय आणि त्याची ती तांबूस कॉलर. उगवणारा चंद्र. दुसरीकडे पाहतांना एका मागे एक डोंगर फिक्के पडत चालले होते. जणू Plan of action असल्या सारखे ते डोंगर रचले होते. जवळचे टार्गेट अगदी नीट दिसत होते. लांबचे टार्गेट दिसत होते, पण पुसटशे. (नंतर एकदा ऑनलाईन आल्यावर पंकज झरेकरचं > हरवले हे रान धुक्यात < बघून पुन्हा हाच विचार आला.)
वरती एका बाकड्यावर खूप जास्ती वेळ बसून राहिल्यामुळे, खाली येतांना अंधार पडला होता. पुन्हा एकदा pack up झालेला बस पार्क. Dam Side कडे जाण्यासाठी आता एक तर taxi करा, किंवा लिफ्ट मागा. एकाने मला लिफ्ट दिली. मी मुंबईचा असल्याचे कळतच तो आणखीन खुष झाला. मी महाराष्ट्रीय असल्याचा प्रश्न त्याने केला. ही पुन्हा होकार दिला. ह्या पुढे झालं, त्यामुळे मी चालत्या गाडीवरून पडायचा बाकी होतो. तो माणूस चक्क मराठीत बोलू लागला! दुर्गा गेली १० वर्ष मुंबईत काम करत होता. त्याचं मूळ गाव पोखरा असून, त्याला आता सिंगापूरला नौकरी मिळाली होती. दहा वर्षांपासून तो खार मध्ये राहत होता. अशी ओळख निघाल्यावर तर त्याने सरळ मला घरी जेवायचं आमंत्रण दिलं. Dam Side पासून घर जवळच होतं. आधी त्याच्या घरी गेलो. (घरच्यांना आमची मैत्री जुनी वाटावी म्हणून मराठीत गप्पा मारत होतो.) प्रशस्त बंगला होता. जेवण गरम करून होई पर्यंत मला त्याचा laptop दिला, वाय-फाय चालू करून दिलं, काढलेल्या फोटोजचा back-up घेतला. त्याच्या परिवारच्या सगळ्या सदस्यांशी मग गप्पा रंगल्या होत्या. बोलता बोलता दुर्गाचं माझ्या Cafe Leopold लिहलेल्या टी-शर्ट कडे लक्ष गेलं. मग तर आणखीन जिगरी वाढली! दुर्गाचं career इथून चालू झालं होतं. तितक्यात जेवण समोर आलं. इथे जास्ती मसाले नाही वापरत, पण ज्या दोन मासाल्यांवर भाजी / डाळ बनवतात त्याची चव भारी असते. इथे भात खाल्ल्या जातो. पोट भर जेवल्यावर आता सगळ्यांचा निरोप घेतला. दुर्गाचं म्हणणं होतं, आता पोखराची night life बघू.

शून्य planning आणि एकटे फिरण्याचा हा फायदा. मनात येईल ते करता येतं. आधी पोखरा तलावाच्या भोवतालच्या एका शांत ठिकाणी बसलो. इथून पोखराची रात्रीची रोषणाई दिसत होती. गप्पांच्या ओघात सिरीयस टोनवर कधी आलो ते कळालच नाही. मग तिथून निघालो, एका घरगुती बार मध्ये गेलो. इथे २ टेबल होते. ओटा - वजा counter होतं. एक मुलगी सगळं सांभाळत होती. आम्ही बीयर मागवली. बाजूला बसलेला शेरपा पण आमच्या गप्पांमध्ये शामिल झाला. आता हलकी तार बसली असतांना दुर्गाने मला रात्रीच्या वेळी हिमालय बघण्यासाठी विशेष स्पॉट दाखवला. उंडारून यायला बराच उशीर झाला होता. जर्मन बेकरीच्या समोरच्या गल्लीत लुम्बिनी resort लगेच गावलं. दुसऱ्या दिवशी पोखरा पासून २६ किलोमीटर वर असलेल्या दुर्गाच्या गावी फिरवून आणायचा बेत आखला. उद्या दुपारी नया पूलला जाऊन अन्नपूर्णा बेस कॅम्प चा ट्रेक सुरु करायचा बेत मी फायनल केला.

आजचा दिवस कुठे उडाला समजलं पण नाही. तुम्हाला कदाचीत वाटत असेल, असं कोणी अनोळखी माणसाबरोबर जातं का? मला लुटला असता तर? माझ्या मनात पण एक वेळ हा विचार आला होता. पण मला लिफ्ट देतांना दुर्गाने पण माझ्यावर विश्वास टाकला होताच की. अन् आता तर माझ्याकडे गमावण्यासारख काहीच न्हवते. आपोआप सगळे मनातले अडथळे गळून पडले.